ความไม่แน่นอนของนโยบายการค้า (Trade Policy Uncertainty) (1) : คอลัมน์เศรษฐเสวนา จุฬาฯทัศนะ หนังสือพิมพ์ฐานเศรษฐกิจ ฉบับ 4108 โดย ผศ.ดร.ภาณุทัต สัชฌะไชย และ ผศ.ดร.กรกรัณย์ ชีวะตระกุลพงษ์ คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

 

นโยบายการค้าระหว่างประเทศคืออะไร? 

 

การค้าระหว่างประเทศมีความสำคัญต่อการเติบโตทางเศรษฐกิจของโลกอย่างยิ่ง เนื่องจากช่วยให้แต่ละประเทศเข้าถึงสินค้าหรือบริการที่หลากหลายมากขึ้น ส่งเสริมการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ และกระตุ้นให้เกิดการผลิตตามความชำนาญเฉพาะด้านในแต่ละประเทศซึ่งทำให้ประสิทธิภาพในการผลิตสูงขึ้น

 

องค์การการค้าโลก (WTO, 2024) รายงานว่าการค้าระหว่างประเทศมีขนาดที่เพิ่มขึ้นเฉลี่ย 5.8 เปอร์เซ็นต์ต่อปีในช่วงสามทศวรรษที่ผ่านมา (1990s-2020s) แต่ละประเทศจึงมีการกำหนดนโยบายการค้าเพื่อใช้เป็นกฎระเบียบและข้อตกลงต่าง ๆ ที่ดูแลการค้าระหว่างประเทศเพื่อรักษาและปกป้องผลประโยชน์ของตนเอง

 

 

นโยบายการค้าสามารถมีตั้งแต่จัดทำข้อตกลงการค้าเสรี ซึ่งมุ่งเน้นการยกเลิกอุปสรรคทางการค้า ไปจนถึงนโยบายปกป้องทางการค้าซึ่งกำหนดข้อจำกัดเพื่อปกป้องอุตสาหกรรมในประเทศจากการแข่งขันจากต่างประเทศ

 

นโยบายเหล่านี้ ยังรวมถึงการส่งเสริม/การควบคุมการส่งออกและการกำกับ/การจำกัดการนำเข้า รวมไปถึงใช้เงินอุดหนุนและการลดภาษีศุลกากรเพื่อส่งเสริมการส่งออก และสนับสนุนการใช้วัสดุดิบท้องถิ่นแทนการนำเข้า

 

ในช่วงทศวรรษ 2010s นโยบายการค้าได้เปลี่ยนแปลง และมีรูปแบบที่ซับซ้อนมากขึ้น เพื่อปกป้องผลประโยชน์ที่ถูกคุกคามโดยการแข่งขันจากต่างประเทศ เช่น กฎเกณฑ์การกำหนดแหล่งที่มา (ROOs) มาตรฐานสุขอนามัยและสุขอนามัยพืช (SPSs) อุปสรรคทางเทคนิคอื่น ๆ ต่อการค้า (TBTs) และมาตรการการตอบโต้การทุ่มตลาด

 

ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ความไม่แน่นอนของนโยบายการค้า (Trade Policy Uncertainty) กลายเป็นความท้าทายที่สำคัญต่อเศรษฐกิจของประเทศทั่วโลก ซึ่งความไม่แน่นอนดังกล่าว เกิดจากปัจจัยต่าง ๆเช่น การเปลี่ยนแปลงนโยบายอย่างกะทันหัน ข้อพิพาททางการค้า และความตึงเครียดทางภูมิรัฐศาสตร์ ทำให้ธุรกิจต่าง ๆ ตัดสินวางแผนและลงทุนได้ยากยิ่งขึ้น

 

ความไม่แน่นอนนี้อาจเกิดจากการเปลี่ยนแปลงอัตราภาษีอย่างกะทันหัน ความไม่แน่นอนเกี่ยวกับอนาคตของอัตราภาษี หรือ ข้อตกลงการค้า รูปด้านล่างแสดงให้เห็นถึงการเพิ่มขึ้นของความไม่แน่นอนในนโยบายการค้า ซึ่งเริ่มตั้งแต่ปี 2016 ที่มีการลงประชามติ Brexit และการเข้ามาเป็นประธานาธิบดีของ Donald Trump สมัยที่ 1 

 

ซึ่งเป็นสัญญาณการเปลี่ยนแปลงในนโยบายการค้าของสหราชอาณาจักร และ สหรัฐอเมริกา จากการสนับสนุนการค้าเสรี ไปสู่การใช้มาตรการปกป้องการค้ามากขึ้น และความไม่แน่นอนของนโยบายการค้ายิ่งเพิ่มสูงขึ้นหลังการเข้ามาเป็นประธานาธิบดีของ Donald trump ในสมัยที่ 2

 

การวัดความไม่แน่นอนของนโยบายการค้าและผลกระทบต่อการค้า :

 

การวัดหรือประเมินความไม่แน่นอนของนโยบายการค้านั้นมีหลายวิธีด้วยกัน เช่น 

 

• การใช้ความแตกต่างระหว่างภาษีระหว่างอัตราภาษีศุลกากรที่มีข้อผูกพันตาม WTO (binding tariff) กับอัตราภาษีที่ใช้จริง 

 

• การใช้ text data mining หรือ text analytics เพื่อวัดความถี่ของ

บทความที่พูดถึงความไม่แน่นอนของนโยบายการค้า (คิดเป็นสัดส่วนของจำนวนบทความข่าวทั้งหมด) จากหนังสือพิมพ์หลักแต่ละฉบับ การประชุมทางโทรศัพท์เกี่ยวกับผลประกอบการของบริษัท และข้อมูลรวมเกี่ยวกับอัตราภาษีศุลกากรเพื่อใช้สร้างดัชนีความไม่แน่นอนของนโยบายการค้า (Trade Policy Uncertainty, TPU) 

 

รายงานของธนาคารโลก (World Bank, 2019) แสดงให้เห็นว่า ความไม่แน่นอนของนโยบายการค้า มีผลเชิงลบต่อการค้าเป็นอย่างมาก โดยความไม่แน่นอนทางนโยบายทำให้บริษัทต่าง ๆ ลังเลที่จะเข้าสู่ตลาดต่างประเทศ และส่งผลทำให้ปริมาณการค้าลดลง

 

นอกจากนั้น นโยบายการค้าที่ยากจะคาดเดายังกระทบกับห่วงโซ่อุปทานและขัดขวางการลงทุนทางธุรกิจอีกด้วย โดยการเปลี่ยนแปลงอัตราภาษีอย่างกะทันหัน ทำให้ความต้องการนำเข้าสินค้าลดลงและเพิ่มการผลิตในประเทศแทน

ดังนั้น ความไม่แน่นอนของนโยบายการค้าถือป็นภัยคุกคามที่สำคัญต่อการค้าระหว่างประเทศ ในขณะที่การลดความไม่แน่นอนของนโยบายการค้า จะช่วยเพิ่มมูลค่าการค้าและจำนวนบริษัทที่ตัดสินใจจะเป็นผู้ส่งออกได้

 

หนึ่งในนโยบายการค้าที่สำคัญคือข้อตกลงการค้าแบบให้สิทธิพิเศษ (Preferential Trade Agreements, PTAs) ซึ่งมักอยู่ในรูปแบบของข้อตกลงการค้าในระดับภูมิภาคหรือพหุภาคี ระบบสิทธิพิเศษทางภาษีแบบทั่วไป (Generalized System of Preferences) หรือที่รู้จักกันในนามของ “GSP” ซึ่งเป็นโครงการให้สิทธิพิเศษทางภาษีจากประเทศที่พัฒนาแก่ประเทศกำลังพัฒนาแบบฝ่ายเดียว  ซึ่งข้อตกลงทางการค้าแบบ GSP นั้น จะยิ่งมีความไม่แน่นอนของนโยบายที่สูงมากกว่าประเภทอื่น ๆ

 

เนื่องจากประเทศผู้ให้สิทธิสามารถทบทวนเพื่อปรับลดหรือระงับสิทธิได้ คำถามที่น่าสนใจคือ ประเทศไทยที่มีการใช้ประโยชน์จากการได้รับสิทธิพิเศษทางการค้า GSP ในการกระตุ้นการส่งออกเป็นอย่างมากในอดีต จะได้รับผลกระทบของความไม่แน่นอนของนโยบายการค้ารูปแบบนี้อย่างไร?

 

เราจะอภิปรายผลการศึกษาของเราในบทความครั้งถัดไปครับ

 

ที่มา ฐานเศรษฐกิจ

วันที่ 25 มิถุนายน 2568