สัปดาห์ที่แล้ว ได้เกิดเสียงคัดค้านจากภาคประชาชนและภาคการเมือง กรณีร่างพระราชบัญญัติเกี่ยวกับบำนาญประชาชนถึง 3 ฉบับไม่ได้รับการรับรองจากนายกรัฐมนตรี

 

ในขณะที่ร่างกฎหมายฉบับที่ 4 คือ ร่างพระราชบัญญัติผู้สูงอายุและบำนาญแห่งชาติ (ฉบับล่าสุด) เสนอโดยเครือข่ายประชาชนเพื่อรัฐสวัสดิการ กำลังถูกจัดประเภทเป็นร่างกฎหมายเกี่ยวกับการเงิน และยังเผชิญกับเสียงวิพากษ์วิจารณ์ว่าอาจถูกปัดตก

 

สะท้อนถึงความไม่เป็นธรรมต่อประชาชน เพราะควรจะให้นำร่างกฎหมายเข้าไปอภิปรายในสภา

ดังนั้น จึงเป็นการสืบทอดแนวทางของรัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ที่ปัดตก นั่งทับ หรือ “มีบัญชาไม่รับรอง” ข้อเสนอร่าง พ.ร.บ.บำนาญผู้สูงอายุ จากอย่างน้อย 5 ฉบับในช่วงหลายปีก่อนหน้านี้

 

เราจึงควรตั้งคำถามเกี่ยวกับเจตจำนงทางการเมือง (political will) ของรัฐบาลปัจจุบันในการพัฒนาระบบความคุ้มครองทางสังคม (social protection) สำหรับประชาชน

 

 

โดยรัฐบาลมีเจตนาหลีกเลี่ยงการปฏิรูประบบบำนาญ เนื่องจากผลประโยชน์ขัดแย้งทางการเมืองที่อาจเกิดขึ้น เพราะการพัฒนาสวัสดิการสังคมเกี่ยวข้องกับการปฏิรูปภาษี การบริหารงบประมาณ และการลดรายจ่ายที่ไม่จำเป็น

 

ซึ่งล้วนมีผลประโยชน์ทางการเมืองเกี่ยวข้อง การเปลี่ยนแปลงใดๆ อาจกระทบผู้ได้รับผลประโยชน์เดิม ทำให้รัฐบาลอาจต้องตัดสินใจเลือกความสำคัญ

 

ทั้งที่ในความเป็นจริงแล้ว เรามีฉันทามติในวงกว้างในหมู่ภาคประชาสังคม (ตามที่สะท้อนจากคะแนนเสียงเลือกตั้ง) ภาคการเมือง นักวิชาการ และหน่วยงานวิจัยว่า

 

ประเทศไทยควรมีสวัสดิการสังคมสำหรับผู้สูงอายุ พร้อมด้วยการวิจัยอย่างกว้างขวางเกี่ยวกับแหล่งเงินทุนและแนวทางการจัดการ

ตัวอย่างเช่น ธนาคารโลกมีงานวิจัยว่า หากประเทศไทยดำเนินการ “ปฏิรูปภาษี” และ “ปฏิรูปงบประมาณ” จะสามารถลดการขาดดุลงบประมาณได้มากกว่า “การไม่ทำอะไร” (status quo)

 

ยิ่งไปกว่านั้น การ “ปฏิรูปภาษี” เช่น เพิ่ม VAT และ ขยายฐานภาษี สามารถสร้างรายได้ คิดเป็น 3.5% ของ GDP (Thailand Public Spending and Revenue Assessment, World Bank, 2023)

 

ยิ่งไปกว่านั้น รายงานผลการพิจารณาศึกษาเรื่อง การพัฒนาระบบบำนาญพื้นฐานประชาชน ของ คณะกรรมาธิการการสวัสดิการสังคม สภาผู้แทนราษฎร (2567) มีข้อเสนอแนะถึงการขึ้นอัตราบำนาญพื้นฐานแบบทยอยปรับขึ้น พร้อมทั้งระบุแหล่งที่มาของงบประมาณ

 

อีกทั้งยังเสนอแนะว่า รัฐบาลจะต้องให้ความสำคัญในการผลักดันเรื่องแหล่งงบประมาณที่จะนำมาใช้สำหรับบำนาญพื้นฐานประชาชนอย่างจริงจัง ไม่ว่าจะเป็น การขับเคลื่อนนโยบายไปสู่การปฏิบัติ การศึกษาแหล่งงบประมาณในอนาคต หรือการแก้ไขกฎหมายที่เกี่ยวข้อง

 

ทั้งนี้ เพื่อการคุ้มครองความยากจนได้จริง งานวิจัยของผู้เขียนแสดงให้เห็นว่า ผู้สูงอายุจะต้องมีบำนาญอย่างน้อย 2,000 บาทต่อเดือน (เมื่อเทียบกับเส้นความยากจนที่ 3,000 บาท) เพราะหากต่ำกว่า 2,000 บาท หมายความว่า เป้าหมายของการคุ้มครองความยากจนผู้สูงอายุล้มเหลวโดยอัตโนมัติ 

 

 

นอกเหนือจากบำนาญขั้นพื้นฐานแล้ว ประเทศไทยจำเป็นต้องออกแบบกลไกการออมและแรงจูงใจในการวางแผนทางการเงินสำหรับการเกษียณอายุที่ครอบคลุมวัยแรงงานทุกคน

เช่นเดียวกับประเทศที่พัฒนาแล้ว อีกทั้งควรกำหนดให้ระบบบำนาญแห่งชาติเป็นวาระแห่งชาติที่มีหน่วยงานรับผิดชอบชัดเจน, สร้างระบบฐานข้อมูล โดยกำหนดให้ผู้ที่ต้องการเบี้ยผู้สูงอายุส่วนเพิ่มเปิดเผยข้อมูลที่เกี่ยวข้องตั้งแต่ในวัยทำงาน, 

 

ส่งเสริมการจ้างงานผู้สูงอายุให้เป็นรูปธรรม ทั้งในระบบและนอกระบบ เพื่อสร้างแรงจูงใจให้ทำงานนานขึ้น, และ เสนอให้มีการทบทวนนิยาม “การเริ่มนับอายุของผู้สูงอายุ” ให้เพิ่มมากกว่า 60 ปี และขยายเวลาในการ “เกษียณอายุ” จากการทำงาน

 

แต่อนิจจา รัฐบาลดูเหมือนจะสนใจนโยบายประชานิยมระยะสั้น (เช่น การแจกเงิน) และธุรกิจการเมือง มากกว่ารากฐานสวัสดิการระยะยาว

 

ยิ่งไปกว่านั้น คนระดับรัฐมนตรียังได้ให้ข้อมูลต่อสังคมครั้งแล้วครั้งเล่าว่า มีคนไทยเสียภาษีแค่ 4 ล้านคน เพื่อเป็นข้ออ้างของการไม่ต้องทำอะไรที่เป็นรูปธรรมในการปฏิรูปที่จะทำให้ระบบบำนาญพอเพียงเหมาะสมและยั่งยืนมากขึ้น

 

สรุป การที่รัฐบาลไม่ให้การรับรองร่างกฎหมายเหล่านี้ ทำให้เกิดคำถามเกี่ยวกับ “เจตจำนงทางการเมือง” ของรัฐบาลว่า ต้องการให้ประชาชนได้รับการคุ้มครองทางสังคมจริงหรือไม่ หรือกำลังพยายามหลีกเลี่ยงการผลักดันกฎหมายที่อาจกระทบกับผลประโยชน์ทางการเมืองใดๆ

 

ทั้งที่ นักวิชาการหลายฝ่าย รวมถึงภาคประชาชนและภาคการเมือง มองว่าประเทศไทยควรมีระบบบำนาญพื้นฐาน เพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุ

 

เนื่องจากมีการศึกษารองรับแล้วเกี่ยวกับแหล่งงบประมาณและแนวทางดำเนินการ แต่ยังขาดการผลักดันจากระดับนโยบายโดยรัฐบาล

 

ที่มา กรุงเทพธุรกิจ

วันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2568