"เบญจกัลยาณี" คือสตรีผู้มีศุภลักษณ์ หรือลักษณะอันงามพร้อม 5 ประการ มาจากคำว่า "เบญจ" หรือ ปญฺจ ในภาษาบาลี แปลว่า ห้า กับ "กัลยาณี" แปลว่า หญิงงาม

 

หากจินตนาการอย่างผิวเผิน ลักษณะ 5 ประการอาจชวนนึกถึงความงามด้านต่าง ๆ อย่าง รูปร่าง หน้าตา กิริยามารยาท การศึกษา และชาติตระกูล แต่ความจริงมิได้เป็นเช่นนั้น

 

ในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ให้นิยามของคำ เบญจกัลยาณี ไว้ว่า “มีลักษณะงาม 5 ประการ คือ 1. ผมงาม 2. เนื้องาม (คือ เหงือกและริมฝีปากแดงงาม) 3. ฟันงาม 4. ผิวงาม 5. วัยงาม (คือ งามสมวัย), เรียกหญิงที่มีลักษณะเช่นนั้น ว่า หญิงเบญจกัลยาณี”

 

 

สารานุกรมไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน กล่าวถึงลักษณะของเบญจกัลยาณีโดยอ้างจาก อรรถกถาธรรมบท เรื่องนางวิสาขามหาอุบาสิกา สรุปลักษณะของเบญจกัลยาณีไว้ดังนี้

 

ผมงาม :

มีผมยาวเกล้ารัดไว้ที่ท้ายทอยเบื้องหลัง ดั่งกำหางนกยูง เมื่อปล่อยปลายผมตกไปตามลำตัว ปลายผมจะเป็นวงวกช้อนงอนขึ้นเล็กน้อย (ผู้หญิงสมัยพุทธกาลคงนิยมดัดปลายงอน)

 

เนื้องาม :

เนื้อหุ้มฟันที่เราเรียกกันว่าเหงือกนั้น มีสีแดงเหมือนลูกพลับสด เรียบสนิทติดแนบแน่นอยู่กับฟัน

 

กระดูกงาม :

กระดูกที่ว่าคือฟันที่ขาวเป็นเงาลึกสม่ำเสมอ เรียบสนิทไม่ชิดไม่ห่าง

ผิวงาม แม้นเป็นคนผิวดำ ก็ดำสนิทเป็นมันเหมือนบัวเขียว หากเป็นคนผิวขาว ผิวก็ขาวนวลเหมือนสีกลีบดอกกรรณิการ์

 

วัยงาม : 

ต่อให้มีลูก 10 คน ก็ดูเหมือนมีเพียงคนเดียวเท่านั้น ความหมายคือถึงจะมีอายุก็ยังกระชุ่มกระชวยเหมือนยังสาว

 

สมัยพุทธกาล นางวิสาขาถูกยกให้เป็นผู้เป็นเบญจกัลยาณี อาจด้วยเพราะนางเป็นลูกสาวเศรษฐี ได้อยู่ดีกินดี กินอิ่มนอนหลับเต็มที่ เมื่อประกอบกับความใจบุญ ใฝ่ธรรมะ จึงงามทั้งกายและใจ จนมีอายุยืนถึง 120 ปี

 

นางวิสาขามีบุตรชาย 10 คน บุตรหญิง 10 คน บุตรทั้งหลายมีบุตรชาย-หญิงอีกคนละ 10 ตลอดชีวิตของนางมีบุตรหลานถึง 8,420 คน จะเดินทางไปที่ไหนก็มีทายาทห้อมล้อมเป็นหมู่ แต่น่าอัศจรรย์ที่ผู้คนดูไม่ออกเลยว่าคนไหนคือนางวิสาขา เพราะแลไปเห็นเป็นหนุ่มสาวเสมอเหมือนกันหมด

 

อีกฉบับที่กล่าวถึงเบญจกัลยาณีคือ อรรถกถาชาดก สรุปได้ว่า

 

ผิวงาม มีผิวกายงามเปล่งปลั่งดั่งผลประยงค์สุกหรือดั่งสีทองคำธรรมชาติ โดยมิต้องใช้เครื่องประเทืองผิว

 

เนื้องาม : 

มีฝ่ามือ ฝ่าเท้า และริมฝีปากเป็นสีแดงดุจทาด้วยน้ำครั่ง หรือดั่งสีแก้วประพาฬแดง หรือดั่งผ้ากัมพลแดง

เล็บงาม เล็บมือและเล็บเท้าทั้ง 20 นิ้วที่ยังไม่พ้นเนื้อออกมามีสีแดงดุจน้ำครั่ง ส่วนที่พ้นเนื้อออกมาแล้วมีสีขาวเหมือนสีสังข์และสีนมสด

 

ฟันงาม :

ฟันทั้ง 32 ซี่ขาวสะอาดและเรียบชิดสนิทเป็นอันดี ดุจดังแก้วที่นายช่างได้เจียระไนแล้วจัดเรียงไว้อย่างเป็นระเบียบ

 

วัยงาม :

แม้จะมีอายุมากแล้วก็ยังมีผิวพรรณผุดผ่อง ไม่มีริ้วรอย ผมดำสนิทเหมือนหญิงสาวแรกรุ่น

 

 

นอกจากนี้ ยังมี พจนานุกรมศัพท์แพทย์และเภสัชกรรมแผนไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ที่ได้นิยามความหมายเบญจกัลยาณีในทางการแพทย์ คือเป็นหญิงที่มีคุณลักษณะของการเป็นแม่นมที่ดี มีน้ำนมเหมาะแก่การเลี้ยงทารก แบ่งออกเป็น 4 กลุ่ม ดังนี้

 

กลุ่มที่ 1 :

หญิงที่มีกลิ่นตัวหอมคล้ายกลิ่นดอกกล้วยไม้ หญิงกลุ่มนี้มักมีไหล่ผาย สะเอวรัด หลังราบ ตัวดำและเล็ก แก้มใส มือเท้าเรียว เต้านมเหมือนดอกบัวแรกแย้ม ผิวเนื้อแดง เสียงเหมือนเสียงสังข์ น้ำนมรสหวานมัน

 

กลุ่มที่ 2 :

หญิงที่มีกลิ่นตัวเหมือนดอกบัว เสียงเหมือนเสียงแตร ไหล่ผาย ตะโพกรัด แก้มพอง นิ้วมือนิ้วเท้าเรียบ เต้านมเหมือนดอกบัวบาน ผิวเนื้อเหลือง น้ำนมข้น มีรสหวาน

 

กลุ่มที่ 3 :

หญิงที่ไม่มีกลิ่นตัว เอวกลม ขนตางอน จมูกสูง เต้านมกลม หัวนมงอน น้ำนมรสหวานมันเล็กน้อย

 

กลุ่มที่ 4 :

หญิงที่มีกลิ่นตัวหอมเผ็ด เสียงเหมือนเสียงจักจั่น ปากเหมือนปากเอื้อน ตาเหมือนตาทราย ผมแข็งชัน ไหล่ผาย ตะโพกผาย หน้าผากสวย ท้องเหมือนกาบกล้วย นมเป็นพวงใหญ่ น้ำนมขาว รสมันเข้มเล็กน้อย

 

แม้ลักษณะเหล่านี้จะมีหลายส่วนที่ดูเกินจริงไปบ้าง แต่กล่าวได้ว่านี่คือสิ่งสะท้อนความปรารถนา โลกทัศน์ และอุดมคติของคนโบราณที่มีต่อความงามของผู้หญิง ณ ยุคสมัยที่มันถูกบัญญัติขึ้นมาก็ว่าได้

 

ที่มา slip-mag.com

วันที่ 28 พฤศจิกายน 2567