พัฒนาการอย่างก้าวกระโดดของแพลตฟอร์มดิจิทัล (Digital Platform) ถือได้ว่าเป็นอีกหนึ่งการปฏิวัติโครงสร้างทางเศรษฐกิจครั้งสำคัญ ที่ส่งผลกระทบให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในรูปแบบการดำเนินธุรกิจ รวมไปถึงวิถีชีวิตของผู้บริโภคหรือผู้ใช้บริการ ไม่ว่าจะเป็น แพลตฟอร์มดิจิทัลในรูปแบบของสื่อสังคมออนไลน์ (Social Media) หรือ E-Marketplace (Electronic Marketplace)

 

หลายพฤติกรรมทางธุรกิจที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวนี้ อาจเข้าข่ายกระทำความผิดตามพระราชบัญญัติการแข่งขันทางการค้า พ.ศ.2560 (พ.ร.บ.การแข่งขันทางการค้าฯ) จึงเป็นเหตุให้มีเรื่องร้องเรียนเข้ามาที่สำนักงานคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า (สำนักงาน กขค.) อยู่ไม่น้อย ในคดีที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจในกลุ่มแพลตฟอร์มดิจิทัล

 

ประเด็นหลักที่เป็นความท้าทายต่อการทำงานของสำนักงาน กขค. ในฐานะที่เป็นองค์กรที่มีหน้าที่บังคับใช้กฎหมายการแข่งขันทางการค้า ให้เกิดการแข่งขันทางธุรกิจที่เป็นธรรม คือการกำหนดขอบเขตตลาด เพราะการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วของแพลตฟอร์มดิจิทัล และด้วยการแข่งขันในตลาดประเภทนี้เป็นการแข่งขันที่มุ่งเน้นการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อสร้างเครือข่ายให้กับผู้ใช้บริการ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในส่วนของตลาดที่เกี่ยวข้องอย่างต่อเนื่อง

 

ตลาดที่เกี่ยวข้อง ถือเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญของการกำหนดขอบเขตตลาดและส่วนแบ่งตลาด ซึ่งส่วนแบ่งตลาดนี้เองก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่นำไปสู่การระบุว่า

 

ผู้กระทำความผิดมีสถานภาพเป็นผู้มีอำนาจเหนือตลาดหรือไม่ เพราะหากผู้กระทำความผิดมีสถานภาพเป็นผู้มีอำนาจเหนือตลาด ย่อมมีความผิดตามมาตรา 50 แห่ง พ.ร.บ.การแข่งขันทางการค้าฯ ซึ่งมีบทลงโทษเป็นโทษทางอาญา แต่หากผู้กระทำความผิดไม่มีสถานภาพเป็นผู้มีอำนาจเหนือตลาด ก็จะเป็นความผิดตามมาตรา 57 ก็จะเป็นบทลงโทษทางปกครอง

 

การมีสถานภาพเป็นผู้มีอำนาจเหนือตลาดยังเกี่ยวเนื่องกับประเด็นของการควบรวมธุรกิจอีกด้วย กล่าวคือ หากผู้ที่ต้องการควบรวมธุรกิจมีสถานภาพเป็นผู้มีอำนาจเหนือตลาด ผู้นั้นจำต้องขออนุญาตการควบรวมธุรกิจต่อคณะกรรมการการแข่งขันทางการค้า (กขค.) ตามมาตรา 51 แห่ง พ.ร.บ.การแข่งขันทางการค้าฯ

 

นอกจากประเด็นเรื่องการกำหนดขอบเขตตลาดแล้ว ยังมีประเด็นที่ท้าทายอีกหลายประเด็น เช่น การพิสูจน์ว่ามีการกีดกันผู้ประกอบธุรกิจรายอื่นในการเข้าสู่ตลาด การใช้อำนาจตลาดที่เหนือกว่าอย่างไม่เป็นธรรมต่อผู้ประกอบธุรกิจรายอื่น การขายสินค้าหรือบริการต่ำกว่าทุน การร่วมกับผู้ประกอบธุรกิจอื่นในการขึ้นราคาสินค้าหรือบริการ หรือไม่ เป็นต้น

 

จากประเด็นท้าทายดังกล่าวข้างต้น ส่งผลให้สำนักงาน กขค.จำต้องเฝ้าติดตามพฤติกรรมที่อาจเข้าข่ายเป็นการใช้อำนาจเหนือตลาดอย่างไม่เป็นธรรม ไม่ว่าจะเป็นแพลตฟอร์มร้านค้าออนไลน์

 

เช่น การกำหนดเงื่อนไขในการจำกัดทางเลือกในการขนส่งสินค้า การเรียกเก็บค่าใช้จ่ายในการโฆษณาหรือค่าใช้จ่ายอื่นๆ เพิ่มสูงขึ้น การเลือกปฏิบัติต่อคู่ค้าโดยไม่มีเหตุผลอันสมควร การใช้ระบบอัลกอริทึม (Algorithm) ในการแข่งขันด้านราคาหรือการตลาดอย่างไม่เป็นธรรม

 

หรือแพลตฟอร์มส่งอาหารออนไลน์ เช่น การเรียกเก็บค่าบริการ ค่าใช้จ่าย ค่าจีพี (GP : Gross Profit) จากร้านอาหารสูงขึ้น การเรียกเก็บค่าใช้จ่ายในการส่งเสริมการขายและโฆษณาเพื่อแนะนำร้านในอัตราที่เพิ่มขึ้นโดยไม่มีเหตุผลอันสมควร หรือแพลตฟอร์มบริการขนส่ง

 

เช่น การกำหนดเงื่อนไขที่จำกัดสิทธิแฟรนไชส์ซี (Franchisee) การกำหนดเงื่อนไขหรือค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้นหลังทำสัญญาโดยไม่มีเหตุผลอันสมควร เป็นต้น

ประเด็นท้าทายที่เป็นปัญหาเหล่านี้ ต้องได้รับการแก้ไขและกำกับดูแลอย่างเร่งด่วน ก่อนที่จะส่งผลกระทบทางลบในวงกว้างต่อธุรกิจในหลายภาคส่วน และนี่ถือเป็นอีกหนึ่งภารกิจสำคัญของสำนักงาน กขค.อย่างมิอาจปฏิเสธได้

 

อย่างไรก็ตาม การทำงานของสำนักงาน กขค.จะมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ย่อมต้องได้รับความร่วมมือจากผู้ประกอบธุรกิจในทุกระดับ ทั้งนี้เพื่อนำไปสู่การยกระดับการแข่งขันทางการค้าที่เป็นธรรมของเศรษฐกิจไทยให้สูงขึ้นไปอีกขั้น

 

ที่มา กรุงเทพธุรกิจ

วันที่ 19 มิถุนายน 2567